Een belangrijk doel van de inventarisatie van het funerair erfgoed is het identificeren van graftekens die in aanmerking komen voor speciale erkenning en bescherming. In het verleden zijn waardevolle graftekens ondoordacht verwijderd toen in 1971 alle eeuwigdurende vergunningen werden omgezet naar 50-jarige vergunningen. Als reactie hierop heeft de overheid in 2004 het decreet op begraafplaatsen ingevoerd, dat vereist dat elke gemeente een lijst opmaakt van graven met lokaal historisch belang die gedurende 50 jaar moeten worden bewaard en onderhouden. Deze lijsten omvatten graven met een historische, artistieke, volkskundige of socio-culturele waarde die niet formeel beschermd zijn als monument.
Grafmonumenten zijn geen stille getuigen, maar levende kronieken van onze geschiedenis. Elk symbool, elk detail op een grafsteen, spreekt een eigen verhaal van liefde, verlies en eeuwige herinnering. In hun symbolen vinden we geen einde, maar een voortdurende dialoog tussen heden en verleden.
Gietijzeren grafkruisen
Grafmonumenten zijn meer dan slechts gedenktekens. Ze vormen een tijdloze spiegel van onze maatschappij, haar hiërarchieën en sociale verschillen. Een bijzonder boeiend voorbeeld zijn de gietijzeren grafkruisen.
De gewone sterveling vond rust onder een ingetogen gietijzeren grafkruis, vaak zwart geschilderd. Zelfs kindergraven werden gemarkeerd met gietijzeren kruisen, vaak geverfd in wit of lichtblauw.
Opvallend is dat slechts enkele van deze grafkruisen tot op de dag van vandaag bewaard zijn gebleven. Ze werden gemaakt door gerenommeerde gieterijen. Zo zijn er nog enkelen bewaard die gemaakt werden door Brialmont.
Het verhaal van deze grafkruisen wordt echter overschaduwd door de snelheid waarmee ze verdwijnen. Door gebrek aan onderhoud roesten velen weg, waardoor ze dreigen verloren te gaan.
Graftrommels
Een ander uniek funerair fenomeen is de graftrommel, ontstaan rond 1880. Gemaakt van diverse metalen, maar meestal van zink, betekende deze ronde, soms ovale, trommel met een glazen plaat een unieke manier om herinneringen te bewaren op begraafplaatsen.
Ondanks hun symbolische waarde hadden deze trommels geen lange levensduur. Het gebruik van dun vensterglas maakte ze kwetsbaar, vatbaar voor snel breken en het binnendringen van vocht. Na de Tweede Wereldoorlog nam de productie van graftrommels drastisch af.
Hoewel er ooit duizenden van deze trommels verspreid waren over de begraafplaatsen, zijn er vandaag de dag slechts enkele exemplaren terug te vinden. De overgebleven graftrommels vormen een kostbaar stukje erfgoed.
Participatie inventarisatieproject Funerair Erfgoed
Begin 2023 is er gestart met de inventarisatie van het funerair erfgoed van 13 kerkhoven te Sint-Truiden. Dit inventarisatieproject, uitgevoerd door INTRO Cultuur en Media, zal resulteren in een lijst van graven van lokaal historisch belang die de komende 50 jaar door de stad worden behouden. De inventarisatie zal gefaseerd gebeuren.
Op zaterdag 9 maart organiseerden we de eerste twee participatiemomenten voor het funerair erfgoed van de kerkhoven van Aalst, Bevingen, Kerkom en Halmaal en de kerkhoven van Brustem, Ordingen en Zepperen. Tijdens deze bijeenkomsten werden de de eerste resultaten van de inventarisatie besproken en werd geluisterd naar de waardevolle informatie en suggesties van de aanwezige vrijwilligers.
Voor de resterende kerkhoven zullen in de toekomst ook participatiemomenten worden georganiseerd.
Jouw deelname en inbreng zijn van onschatbare waarde voor het behoud en beheer van ons funerair erfgoed. Laten we samen werken aan een gedragen lijst van graven van lokaal historisch belang om te bewaren voor de toekomst.
Vragen over deze participatiemomenten of wil je deelnemen aan de volgende participatiemomenten? Contacteer Erfgoed & archeologie via info.gazodepot@sint-truiden.be of 011 70 14 68.
